ارزیابی و گروه‌بندی 48 کلن صنوبر با استفاده از ‏خصوصیات ‏برگ و عملکرد چوب

با توجه به نقش برگ در رشد و نمو و تولید چوب صنوبر، این تحقیق با هدف ارزیابی صفات مرتبط با برگ و بررسی روابط آنها با عملکرد چوب نهال در 48 کلن صنوبر و گروه‌بندی کلنهای مورد بررسی، با استفاده از نهالهای ساقه یکساله و ریشه دوساله صنوبر در نهالستان زاله سنندج و در سال 1382 با بکارگیری طرح آماری کاملاً تصادفی (CRD) در 9 تکرار انجام گرفت. نمونه‌برداری از برگها در 15 مرداد و به‌طور یکنواخت برای تمام کلنها و از بخش میانی تاج نهال صنوبر انجام شد و پس از خشک نمودن در آزمایشگاه اندازه‌گیریهای لازم بر روی آنها اعمال گردید. براساس نتایج بدست آمده، میانگین مربعات رگرسیون صفات مورد مطالعه برگ بر متغیر حجم چوب تولیدی نهال دز سطح احتمال 1% معنی‌دار بود. همچنین همبستگی مثبت و بسیار معنی‌دار صفات برگ به‌ویژه سطح و وزن برگ و سطح کل سبزینه نهال با عملکرد چوب نهال (به‌ترتیب با ضرایب همبستگی معادل 343/0، 309/0 و 235/0) وابستگی عملکرد چوب را به برگ و ویژگیهای آن مشخص می‌کند. صفات برگ مورد بررسی در این تحقیق تنوع (میان گونه‌ای و میان کلنی) قابل ملاحظه‌ای را نشان دادند. کلنهای برتر از لحاظ عملکرد چوب در یک یا تعدادی از صفات مرتبط با برگ به‌ویژه صفات مهمی نظیر سطح، وزن و سطح کل سبزینه نهال نیز برتری قابل توجهی را در میان کلنها نشان دادند، چنانچه میانگین صفات فوق در بین کلنها به‌ترتیب معادل 8/46 سانتیمتر مربع، 4/0گرم و 5/1724 سانتیمتر مربع، لیکن در بین 5 کلن برتر از لحاظ عملکرد چوب معادل 58/81 سانتیمتر مربع، 8/0 گرم و 43/2314 سانتیمتر مربع بوده است. همچنین کلنهای با عملکرد چوب بالاتر متعلق به گونه دلتوئیدس دارای میانگین سطح برگ بیشتر لیکن کلنهای با عملکرد چوب بالاتر متعلق به گونه نیگرا دارای میانگین تعداد برگ بیشتر در نهال بودند. نتیجه اعمال تجزیه کلاستر نشان داد که در حالت گروه‌بندی کلنها براساس صفات برگ جایگیری کلنها در درون گروهها مشابهت و تطابق زیادی را با تفکیک گونه‌ای و گیاه‌شناختی کلنها دارا بوده است، لیکن درحالت گروه‌بندی کلنها براساس صفات برگ و تنه (قطر و ارتفاع و عملکرد چوب نهال)، در تفکیک کلنها علاوه بر توجه به جنبه‌های گیاه‌شناختی و گونه‌ای آنها به صفات تنه و به‌خصوص توان بالقوة تولید چوب آنها نیز توجه گردیده و نتیجه کاربردی‌تری داشته است. با انجام تجزیه کلاستر براساس صفات برگ و تنه 48 کلن صنوبر مورد بررسی در این آزمایش به‌طور خلاصه در 6 گروه سپیدار (آلبا) با عملکرد چوب بسیار کم، امریکایی 1 (دلتوئیدس) باعملکرد چوب زیاد، دورگ (اورامریکن) با عملکرد چوب کم تا متوسط، تبریزی (نیگرا) باعملکرد چوب متوسط، پده (ائوفراتیکا) با عملکرد چوب خیلی کم و گروه کلنهای امریکایی با کد 63 (P.deltoides 63.1، P. deltoides 63.3، P. deltoides 63.5 و P. deltoides 63.6) با عملکرد چوب خیلی زیاد قرار گرفتند.